W dzisiejszym artykule chciałbym napisać parę słów na temat węzłów i lin używanych głównie w żeglarstwie ale i w życiu codziennym. Liny, węzły i sploty towarzyszom człowiekowi od zawsze. Liny początkowo wykonywane z naturalnych materiałów dość pierwotnych jak: trawy, kora z drzew czy liany i innego rodzaju pnącza służyły do wykonywanie połączeń. Wiązano nimi różnego typu elementy drewniane, które stanowiły narzędzia, urządzenia, meble, domy i środki transportu. Można powiedzieć że liny i węzły są pewnego rodzaju spoiwem łączącym ogniwa.
W głębszym sensie mówimy o węźle małżeńskim czy węźle przyjaźni. Słowo węzeł kojarzy się nam z czymś silnym, mocnym i trwałym i takie właśnie jest zadanie węzła.
Przejdźmy może teraz do bardziej życiowego zastosowanie węzłów, lin i splotów. Jak pisze Des Pawson w swojej książce, lina zrobiona jest z krótkich włókien skręconych w nitkę (skrętkę), z której są robione pokrętki (żyły) – płaskie lub kręcone. Są one później skręcane lub splatane i w efekcie końcowych otrzymujemy linę. Końcowy etap produkcji liny oraz materiał, z którego jest zrobiona, decydują o jej strukturze, elastyczności, rozciągliwości i trwałości w takim samym stopniu, jak o sposobie, w jaki zachowuje się, kiedy jest wykorzystywana do wiązania węzłów. Możemy wyróżnić dwa podstawowe typy budowy liny : linę kręconą trójżyłową i linę plecioną. Ta pierwsza jest zrobiona z nitek skręconych razem w jednym kierunku, żeby uzyskać pokrętki (żyły). Następnie trzy pokrętki skręcane są razem w kierunku przeciwnym niż były skręcone pojedynczo, co powoduje że lina jest elastyczna i mocna. Przeciwne kierunki skrętów dają linie wytrzymałość, a tarcie sprawia, że lina zachowuje swój kształt. Aż do drugiej wojny światowej wszystkie liny miały taką budowę. Liny kręcone mogą się dzielić jeszcze we względu na kierunek skrętu. Wyróżniamy liny lewoskrętne (tzw. skręt S) i prawoskrętne (tzw. skręt Z), w zależności od tego, czy skręt wpisuje się w literę S lub Z.
Liny kręcone trójżyłowe
Większość współczesnych lin jest wytwarzana metodą splatania. Lina pleciona może być wykonana na wiele sposobów. Najpopularniejszy z nich to pleciona (oplot), zrobiona z szesnastu lub więcej splotek, wewnątrz której znajduje się rdzeń. Jego pasma mogą być splecione lub luźno skręcone. Oplot zapewnia wytrzymałość liny lub służy ochronie włókien rdzenia przenoszących obciążenia.
Wśród lin plecionych możemy wyróżnić: liny plecione pseudokwadratowe, plecione z rdzeniem, plecione bez rdzenia lub z rdzeniem ciągłym. Każda z nich ma odmienne właściwości, wady i zalety.
Liny plecione
Jak już wcześniej napisałem kiedyś liny były wytwarzane tylko z naturalnych włókien, główną wadą tych lin jest ich dość niska trwałość. Poniżej napiszę kilka słów na ich temat zaczynając od najsłabszych.
Najsłabszym materiałem na liny jest włókno kokosowe. Liny były produkowane z włókien orzechów kokosowych, miały duże średnice aby wytrzymywały odpowiednie obciążenia. Lina z włókna kokosowego rozciąga się i unosi na wodzie.
Drugie w kolejności są liny wykonane z bawełny. Obecnie są często stosowane do celów dekoracyjnych, ale kiedyś były jednym z najpopularniejszych materiałów do produkcji sieci rybackich. Lina bawełniana rozciąga się i jest miękka w dotyku.
Lina bawełniana
Następne w kolejności są liny sizalowe. Sizal jest tanim surowcem do produkcji lin pozyskiwanym z liści agawy gatunku Agave sisalana. Liny te mogą być stosowane w środowisku wilgotnym bo są odporne na gnicie. Lina ma słomiany kolor i jest szorstka.
Przed ostatnim materiałem powszechnie stosowanym na liny są włókna manili. Włókna te pochodzą z liści bananowca gatunku Musa textilis. Liny manilowe mają podobną wytrzymałość jak liny konopne jednak są trudniej dostępne. Liny te są dość odporne na butwienie i gnicie.
Ostatnimi w kolejności i najbardziej wytrzymałymi linami są liny produkowane z włókien konopi. Dość poważną wadą tych lin jest szybkość butwienia. Lina wykonana z konopi o średnicy 12 mm powinna wytrzymać obciążenie wynoszące jedną tonę.
Lina konopna
Liny naturalne już prawie odeszły do lamusa, dzisiaj królują liny syntetyczne, które są bardziej wytrzymałe, lżejsze oraz odporność na butwienie. Pierwszymi syntetycznymi linami były liny nylonowe. Dla porównania lina konopna o średnicy 12 mm wytrzymuje obciążenie ok. jednej tony, a lina nylonowa o tej samej średnicy może wytrzymać ok. trzech ton. Lina nylonowa dobrze się rozciąga i posiada dobrą amortyzację. Dość poważną wadą tych lin jest spadek wytrzymałości w zakresie od 5 do 25 procent gdy lina jest mokra. Liny nylonowe mogą być produkowane jako skręcane lub plecione.
Dość popularnymi i tanimi linami są liny polipropylenowe ogólnego zastosowania. Zaletami tych lin jest ich niska waga oraz możliwość unoszenia się na wodzie, przez co często są stosowane jako liny ratownicze i cumy kotwiczne. Wadą tych lin jest mała odporność na światło słoneczne, która przejawia się spadkiem właściwości lin. Istnieje bardzo dużo technik wytwarzania lin z tego materiału.
Lina polipropylenowa
Ostatnimi z najbardziej popularnych lin syntetycznych są liny poliestrowe. Wykonuje się je jako liny kręcone jak i plecione. Są bardzo wytrzymałe i nie tracą swych właściwości gdy namokną. Jednak liny poliestrowe nie unoszą się na wodzie. Obecnie cały czas wprowadzane są liny z nowoczesnych materiałów typu kevlar lub ciekłokrystaliczny polimer (LCP). Jednak te liny mają zastosowanie w szczególnych przypadkach gdzie warunki pracy są bardzo wymagające i na liny działają duże przeciążenia.
Nowoczesne liny kevlarowe (aramidowe)
Pamiętajmy o właściwym sposobie przechowywania lin, nie wrzucajmy mokrych i nie sklarowanych lin do bakisty. Dbajmy również o estetykę lin – nic bardziej nie szpeci jak tzw. krowi ogon na końcach liny. Prowadźmy cumy przez kluzy lub półkluzy aby zwiększyć ich żywotność. Bardzo popularne szczególnie w żeglarstwie morskim są gumowe lub sprężynowe amortyzatora na cumy, które zmniejszają i rozkładają naprężenia działające na liny.
Gumowe amortyzatory na cumy
Co do samych węzłów to jest ich niezliczona ilość. W 1982 roku powstał międzynarodowy cech skupiający wiązaczy węzłów. Którego założycielem jest cytowany wcześniej Des Pawnos. Pawson posiada także swoje prywatne muzeum, w którym gromadzi liny i węzły.
W żeglarstwie tak naprawdę wystarczy nam znajomość paru węzłów. Najbardziej znanym z nich wszystkich i najbardziej popularnym jest ósemka, którą wiążemy na końcach szotów aby nie wypadły z bloczków. Następne dwa podstawowe które przydadzą się nam do połączenie dwóch lin to: płaski i szotowy. Płaskim zwiążemy liny o tych samych średnicach, natomiast szotowym o różnych średnicach. Bardzo przydatnym węzłem jest węzeł refowy, który jest drobną modyfikacją węzła płaskiego, tzw. płaski z pętelką. Oczywiście nie możemy zapomnieć o węźle ratowniczym, który służy głównie do uzyskania niezaciskającej się pętli. Do zestawu dołączymy jeszcze ze dwa węzły cumownicze np. sztyk i żeglarski i możemy płynąć.
Autor: Marcin Gruszczyk