W nawiązaniu do poprzednich artykułów na temat typów osprzętu żaglowego, dzisiaj przedstawię budowę i rodzaje ożaglowania.
Żagle są główną siłą napędową jachtów, bez nich łódź żaglowa nie popłynie, można powiedzieć że są silnikami – patrząc z technicznego punktu widzenia. Z drugiej strony żagle tworzą magiczną moc na jachcie, pobudzają romantyczne dusze marynarzy do refleksji i przemyśleń. Żagle nadają piękno jachtom i żaglowcom, otulają gołe maszty i dodają wdzięku i majestatu. Roman Roczeń określa żagiel jako białą sukienkę i ja się z nim całkowicie zgadzam. Dlatego o żagle trzeba wyjątkowo dbać i otaczać je specjalną troską. To się trochę rozpędziłem w tych przemyśleniach… przejdźmy teraz do konkretów.
Żagiel jest to płat tkaniny, na który działa wiatr, wywołując powstawanie siły aerodynamicznej. Żagiel nie jest monolityczną konstrukcją lecz składa się z kawałków, zwanych brytami (A), które są zszyte w jedną całość.
Rys.1 Schemat budowy żagla gaflowego
Do dalszych rozważań przyjmiemy że żagiel to figura geometryczna posiadająca krawędzie i wierzchołki. W przypadku żagla gaflowego mamy cztery krawędzie, które nazywają się likami. Krawędź przy maszcie nazywa się lik przedni (B), przy gaflu – lik górny (C), przy bomie – lik dolny (E), natomiast krawędź, która nie jest do niczego przymocowana nazywa się lik wolny (D). Teraz przejdziemy do wierzchołków zwanych rogami. Lewy dolny wierzchołek nazywa się róg halsowy (F), ze względu na zamocowaną tam hals linkę, która służy do trymowania żagla (regulacji aby uzyskać optymalny kształt). Podążając do góry znajdziemy róg gaflowy (H), gdyż tam jest przymocowany gafel. Kierując się w lewą stronę mamy róg pikowy, bo koniec gafla nazywa się pik. Schodząc na sam dół został nam róg szotowy (I).
Umiemy teraz nazwać cały obrys żagla. Na schemacie widzimy liczne oczka, szczególnie przy rogach. Te oczka to remizki (J), są to okucia żagla wykonane z plastyku lub metalu zabezpieczające żagiel przed rozerwaniem, gdyż przez remizki przechodzą linki służące do regulacji żagla. Aby usztywnić żagiel stosuje się listwy wzmacniające (M), wkłada się je do kieszeni od strony liku wolnego. Listwy są wykonane z miękkiego drewna lub tworzywa sztucznego.
Warunki pogodowe często się zmieniają i czasami jesteśmy zmuszeni zredukować powierzchnię ożaglowania, taką czynność nazywamy refowaniem i służy do tego refbanta (K) wraz z reflinkami (refsejzingami) (L).
Omówiliśmy główne części żagla gaflowego, budowa żagla bermudzkiego (trójkątnego) prawie niczym się nie różni, oprócz tego że żagiel bermudzki nie posiada liku gaflowego.
Przejdziemy teraz do typów ożaglowania. Każdy z nas pamięta statki Fenicjan, Greków (rys. 3) czy Rzymian – chociażby z bajek. Były to przede wszystkim łodzie wiosłowe lecz już w tamtych czasach ludzie potrafili wykorzystać siłę wiatru i gdy sprzyjał kierunek wiatru stawiano na masztach żagle. Z obrazów wiemy że były to żagle rejowe (rys. 2), stosowane do dnia dzisiejszego głównie na żaglowcach. Ożaglowanie tego typu pozwala uzyskać bardzo dużą powierzchnię ożaglowania. Żagiel jest mocowany na poprzecznym drzewcu zwanym reją.
Rys. 2 Rys. 3
Kolejnym typem ożaglowania jest ożaglowanie gaflowe (rys. 4), również pomyślnie stosowane do dzisiaj. Z artykułu na temat typów osprzętu żaglowego pamiętamy że ożaglowanie gaflowe występowało dość często – szczególnie na ostatnim maszcie, np. w brygu czy barku. Żagiel jest zamocowany likiem górnym do gafla, a likiem przednim do masztu. Typową jednostką na której zastosowano takie ożaglowanie to jacht „DZ” (rys. 5).
Rys. 4 Rys. 5
Najbardziej popularnym w obecnych czasach jest ożaglowanie trójkątne zwane Marconi – bermudzkie (rys. 6). Jest to ożaglowanie stosowanie powszechnie na jachtach ze względu na prostotę stawiania takiego żagla i dobre własności aerodynamiczne. Dziewięćdziesiąt procent jachtów na Mazurach posiada właśnie takiego typu ożaglowanie, przykładem takiego jachtu może być Tango 780 (rys. 7).
Rys. 6 Rys. 7
Wyróżniamy jeszcze inne typy ożaglowań takie jak : łacińskie (rys. 8), lugrowe (rys. 9) i rozprzowe (rys. 10) jednak nie są to już tak popularne ożaglowania jak wymieniowe wyżej typy. Należy jedynie pamiętać że bardzo popularna klasa regatowa dla dzieci do lat 12 – Optymist (rys. 11) posiada właśnie ożaglowanie rozprzowe.
Rys. 8 Rys. 9
Rys. 10 Rys. 11
Autor: Marcin Gruszczyk