Etykieta flagowa jest zbiorem zasad dotyczących ceremoniału podnoszenia i opuszczania bandery, noszenia bandery i proporców. Ceremoniał noszenia bandery i opuszczania bandery, obok form zwyczajowych, jest również uregulowany przepisami prawnymi odnoszącymi się również do żeglarstwa.
Jachty śródlądowe zazwyczaj nie noszą bandery, lecz proporzec klubowy na topie masztu. Polskie jachty morsie podnoszą banderę Polskiego Związku Żeglarskiego – patrz rys.1(o kształcie bandery handlowej z godłem PZŻ).
Na początek pozwolę sobie wytłumaczyć słowo bandera. Otóż bandera jest flagą o ściśle określonych barwach, symbolice i proporcjach, podnoszoną na statkach wodnych i określająca ich przynależność państwową, czasem tez klubową, oraz ewentualnie rodzaj żeglugi (morska, śródlądowa) i przeznaczenia (np. okręt wojenny, statek handlowy, jacht).
Bandera polska (bandera handlowa lub inaczej cywilna) noszona przez morskie statki handlowe ma stosunek długości do szerokości 8:5 i na środku białego pola znajduje się godło państwowe (orzeł w koronie). Banderę przedstawiono na rys.2
Polska bandera wojenna (widoczna na rys.3) jest dłuższa od handlowej i ma trójkątne wycięcie na wolnym końcu.
Okręty wojenne, oprócz bandery podnoszą różnego rodzaju flagi i proporce. Straż graniczna używa bandery handlowej oraz proporca o kształcie bandery wojennej, ale z zielonym otokiem, co jest widoczne na rys.4
Rys.1 Bandera handlowa z godłem PZŻ Rys.2 Bandera handlowa
Rys.3 Bandera wojenna Rys.4 Bandera straży granicznej
Na jachtach jednomasztowych (slupach z ożaglowanie trójkątnym), banderę należy podnosić na flagsztoku na rufie, natomiast jachty o ożaglowaniu gaflowym, podczas żeglugi noszą banderę na flaglince przy piku gafla.
Jachty dwu i więcej masztowe, na których ostatni maszt ma ożaglowanie bermudzkie, płynące pod żaglami noszą banderę na topie ostatniego masztu ponad żaglem, natomiast przy ożaglowaniu gaflowym, podobnie jak jachty jednomasztowe, przy piku gafla ostatniego żagla.
Jacht na postoju w porcie lub jacht w ruchu bez postawionych żagli (na silniku) nosi banderę na flagsztoku na rufie. Miejsce pod prawym salingiem jest zastrzeżone dla flag okolicznościowych. Jeśli wpływamy do innego portu obcego państwa, to pod prawym salingiem podnosimy banderę tego państwa. Po powrocie do kraju, podnosimy banderki wszystkich państwa w kolejności ich odwiedzenia.
Pod lewym salingiem podnosi się różnego rodzaju proporce osobiste, jeśli prowadzący jacht takie posiada. Czasami pod lewym salingiem podnosi się proporzec klubowy, jeśli ze względów technicznych, nie ma możliwości postawienia go na topie masztu. Miejsce pod lewym salingiem służy również do podnoszenia różnego rodzaju flag sygnalizacyjnych.
W czasie świąt państwowych i uroczystości żeglarskich na jachcie podnosi się galę flagową. Gala flagowa polega na rozpięciu flag Międzynarodowego Kodu Sygnałowego (MKS). Dużą galę flagową, widoczna na rys.5 podnosimy na jachcie stojącym w porcie lub na kotwicy. Jacht płynący pod żaglami nie podnosi gali flagowej, natomiast jacht płynący na silniku może podnieść małą galę flagową, (rys.6) rozpinaną od prawej burty, poprzez top grotmasztu do lewej burty.
Rys.5 Duża gala flagowa Rys.6 Mała gala flagowa
Banderę podnosimy w dniu otwarcia sezonu nawigacyjnego (na jachtach i masztach klubowych), z chwilą zaokrętowania kapitana jachtu, codziennie o godzinie 08:00, a także w chwili kończenia biegu lub wycofania się z regat. Banderę nosi się w czasie drogi stale (w dzień i w nocy, szczególnie w żegludze po wodach terytorialnych każdego kraju; złamanie tego nakazu może być ukarane grzywną), a w porcie (na postoju) od godziny 08:00 czasu miejscowego do zachodu słońca.
Banderę opuszczamy w dniu zakończenia sezonu nawigacyjnego, z chwilą wyokrętowania kapitana jachtu oraz w chwili startu do regat.
Bandera opuszczona do połowy oznacza żałobę narodową, Jeśli na masztach na lądzie lub innych statkach bandera jest opuszczona, należy uczynić to samo z naszą banderą. Opuszczenie bandery w trakcie żeglugi oznacza, że na pokładzie znajduje się zmarły – spotykając taki statek (jacht) należy na chwilę opuścić własną banderę do połowy.
Do starych zwyczajów należy salutowanie banderą. Polega ono na opuszczeniu swojej bandery do połowy wysokości i trzyma w tym położeniu tak długo, aż bandera salutowanego statku również zostaje opuszczona. Gdy statek salutowany znacznie podnosić swoją banderę, salutujący robi to samo. Jeśli Jach niesie banderę na krótkim flagsztoku, salutowanie polega na wyjęciu flagsztoka z gniazda i pochylenie go razem z banderą. Należy pamiętać że w niektórych przypadkach salutowanie jest obowiązkiem nakazanym przepisami. Dotyczy to salutowania okrętów wojennych wszystkich bander, a także niektórych miejsc pamięci narodowej, np. pomnika Bohaterów
Autor: Marcin Gruszczyk