Geneza tego tytułu była oczywista. W pierwszym wydaniu nowego tytułu redakcja zwróciła się do czytelników: Od dawna daje się odczuwać brak takiego organu prasowego dla młodzieży, który docierając do szerokich rzesz tej młodzieży, przynosiłby zdrową wiadomość, uczył, podnosił kulturalnie i realizował współczesne ideały wychowawcze. Pomorze specjalnie odczuwa brak takiego czasopisma, gdyż pomorska młodzież ma do spełnienia specjalne zadania natury ogólnopaństwowej. Celem zadośćuczynienia tej palącej potrzebie Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza w Toruniu podejmuje wydawanie z dniem 4 kwietnia 1931 r. tygodnik dla młodzieży”1 Pismo reklamowało się jako tygodnik dla czytelników w wieku 12-18 lat, spełniający marzenia odbiorców i wypełniający potrzebę informacji dla czytelników mieszkających zarówno w mieście jak i na wsi.2
Redakcja pisma mieściła się w Toruniu przy Rynku Staromiejskim 10, a redaktorem był Witold Mężnicki. Skład Komitetu Redakcyjnego wskazywał, że w każdym z numerów znajdzie się wiele materiałów związanych z przysposobieniem wojskowym, skoro na siedmioro wymienionych jego członków aż trzy były wojskowymi. Cena egzemplarzowa nie została podana, roczna prenumerata kosztowała 12 złotych, a ogłoszenia całokolumnowe skalkulowano na poziomie 200 złotych.
Okładka pierwszego numeru toruńskiego czasopisma „Młody Gryf” z 5 kwietnia 1931 roku
Tytuł nie był atrakcyjny wizualnie; dwuszpaltowe łamy na słabej jakości papierze, czarno-biały druk, słabej jakości ilustracje okładkowe i niewiele ilustracji wewnątrz. W tej formule czasopismo wytrwało przez pięć lat, a w roku 1936 redakcja informowała czytelników na okładce jednego z numerów kwietniowych: Straż nad Wisłą – pomorskie czasopismo ilustrowane” oto pod takim tytułem w pierwszych dniach maja ukaże się czasopismo obecne „Młody Gryf”3 Zmianę tytułu motywowano następująco: Straż nad Wisłą najwłaściwiej wyraża naszą moc państwową, zespalając wszystkich betonowym murem narodowym w służbie dla Ojczyzny i za Ojczyznę.4 Tytuł nawiązywał do pisma istniejącego na Pomorzu we wczesnych latach dwudziestych, ale nie był jego kontynuacją ani w kwestiach personalnych ani też merytorycznych.
W pierwszym okresie istnienia „Młodego Gryfu” dużo miejsca poświęcano materiałom poradnikowym, pomocnym w przygotowaniu sobie przez czytelników różnorodnych pomocnych przedmiotów.5 Publikowano także teksty informacyjne związane z codziennym życiem oraz inspirowane przysposobieniem wojskowym, bardzo wówczas rozpowszechnionym wśród młodzieży.6 Prezentowano także artykuły nawiązujące do tematyki morskiej w ujęciu historycznym, sławiące dokonania polskich marynarzy.7 Charakterystyczne dla tego czasopisma było publikowanie stałych rubryk porządkujących treści zamieszczone na jego łamach, koncentrujące się wokół problematyki wychowania w duchu wojskowym, akcji związanych z obronnością i kroniką ilustrującą działania szczebli lokalnych Ważną rolę odgrywał „Bezpłatny dodatek do „Straży nad Wisłą” dla komendantów, instruktorów i referentów wychowania obywatelskiego w organizacjach przysposobienia wojskowego”, w którym zamieszczano artykuły problemowe, analizy zjawisk i materiały metodyczne dla czytelników sprawujących funkcje szkoleniowo-instruktorskie. Ponadto stałe miejsce zajmował kącik sportowy, poświęcony wszelako nie tylko sportom wodnym oraz kącik kobiecy z praktycznymi poradami na temat mody, higieny i gospodarstwa domowego. Pismo podejmowało tematykę kolonialną, ale nie była ona dominująca. Jej zakres to stałą rubryka, ale pojawiały się również materiały problemowe, znacznie obszerniejsze, podejmujące te zagadnienia w sposób pogłębiony.8
Okładka numeru 12/1936 z kwietnia 1936 roku z informacją o zmianie tytułu pisma
Wiele natomiast miejsca zajmowała problematyka rosnącego zagrożenia ze strony Niemiec, którą redakcja traktowała bardzo poważnie poświęcając artykułom na ten temat wiele miejsca.9 Okazjonalnie na łamy „Straży” trafiały teksty nawiązujące do historii w celu pokazania wagi spraw morskich i ich znaczenia dla kraju.10 Wiele miejsca oddano na sprawy gospodarki morskiej i transportu wodnego. Pisano o planowanych magistralach wodnych łączących morza Bałtyckie i Czarne, co miało przyczynić się do rozwoju gospodarczego Polski.11 Rzeki pokazywano w kontekście historyczno-kulturowym uwypuklając ich znaczenie dla życia narodów.12 Tematyka żeglarska nie była częstym gościem na łamach pisma, jednak okazjonalnie drukowano tam teksty poświęcone rejsom, głównie wyprawom harcerskim.13
Okładka numeru 1/1938
Pismo wypełniło swoje zadania niesienia informacji do środowisk pomorskich, w tym także informacji związanych z morzem, choć ta tematyka powoli ustępowała miejsca na rzecz problematyki poświęconej obronności. Szersze zaistnienie tytułu okazało się bardzo trudne do zrealizowania z uwagi na lokalny charakter treści i niedostatki kolportażowe. Do zakupu pisma nie zachęcała także mało atrakcyjna strona wizualna, a także zdecydowanie mało wyrazista publicystyka zamieszczana na łamach tygodnika, rażąca swym infantylizmem, jednostronnością, zbyt prostym przekazem oraz małym zróżnicowaniem poglądów.
Okładka numeru 15/1939 z 15 sierpnia 1939 roku, ostatniego wydania pisma
Tytuł nie miał stabilnej sytuacji finansowej, borykał się z problemem słabej sprzedaży, ostatecznie zniknął z rynku po wydaniu czterech numerów w 1939 roku, z czego ostatni, 4-5/1939, miał charakter łączony.
Ewolucja tytułu i podtytułów:
-
„Młody Gryf – tygodnik dla młodzieży, wychodzi co niedzielę”,
-
„Młody Gryf, Morze i Pomorze”,
-
„Straż nad Wisłą – Pomorskie czasopismo ilustrowane” .
1 (ba), „Od wydawnictwa”, „Młody Gryf” nr 1/1931, str.1
2 tamże
3 (ba), „Od redakcji”, „Młody Gryf” nr 12/1936
4 tamże
5 (ba), „Jak sobie zrobić kostjum sportowy”, „Młody Gryf” nr 2/1931
6 (K), „ Alkohol naszym wrogiem”, „Młody Gryf” nr 3/1931, kontynuacja w kolejnych numerach: 5/1931, nr 8/1931, (ba), „Gawędy o gazach trujących”, „Młody Gryf” nr4/1931, (ba), „Pływanie”, „Młody Gryf” nr 9/1931,
7 (J.M.), „Kaprowie Zygmunta Augusta”, „Młody Gryf” nr 11/1931, (J.M.), „Wyprawy morskie królewskich kaprów” , „Młody Gryf” nr 12/1931, (J.M.), „Flota wojenna Zygmunta III”, „Młody Gryf” nr 14/1931, Alfred Świerkosz, „Jak przysięgali pierwsi polscy marynarze”, „Straż nad Wisłą” nr 5/1939, Alfred Świerkosz, „Polscy żeglarze i podróżnicy – Wacław Sieroszewski, Beniowski, ocean”, „Straż nad Wisłą” nr 6/1939, (R.L.), „Jak kształtowały się dzieje Gdańska”, „Straż nad Wisłą” nr 9/1939,
8 (ba), „Co każdy obywatel winien wiedzieć o dziejach naszych na morzu i o potrzebie dla nas kolonii”, „Straż nad Wisłą” nr 10/1937, Wiesław Zawida, „Polska myśl morska i kolonialna”, tamże, nr 19/1937, Stanisław Wałęga, „Historyczne prawo Polski do Kolonii”, tamże, nr 10/1938, , Henryk Wierniński, „Polska koniecznie potrzebuje dostępu do morza”, „Straż nad Wisłą” nr 14/1939,
9 (ba), Armia nasza potrzebuje dozbrojenia”, „Straż nad Wisłą” nr 11/1937, „W.Z., „Niemieckie związki tajne na zachodnich ziemiach Rzplitej”, tamże, nr 20/1937, St. Mszczuj-Koterba, „Niemcy planują nowy rozbiór Polski”, tamże, nr 21/1937, str. 4-5, St. Ołogoszcz, „Rasizm Trzeciej Rzeszy”, tamże, nr 22/1937, (ba), „Niemcy poza granicami Niemiec”, tamże, nr 26/1937, (ba), „Co innego mówią, co innego robią”, tamże, nr 26/1937,
10 Stanisław Wałęga, „Nasi przodkowie na morzu”, „Straż nad Wisłą” nr 19/1937, (ba), „Nasze dziś i wczoraj na morzu”, tamże, nr 19/1937,
11 Stanisław Wałęga, „Kanał Bałtyk – Morze Czarne”, „Straż nad Wisłą” nr 23/1937
12 William J. Rose, „Rola Wisły w polskiej kulturze”, „Straż nad Wisłą” nr25/1937,
13 F. Zahora, „Na Zawiszy Czarnym”, „Straż nad Wisłą” nr 23/1937, Wanda Karczewska, „Poleszuk na dalekich wodach”, „ Straż nad Wisłą” nr 1/1939,
Autor: Marek Słodownik
